Phụ nữ Hàn Quốc trong "vùng xám" của pháp luật: Vì sao cần Luật Cấm Phân Biệt Đối Xử?

Gần hai thập kỷ trôi qua, Dự luật Cấm phân biệt đối xử tại Hàn Quốc vẫn chưa thể trở thành hiện thực, trong khi phụ nữ – nhóm đối tượng chịu nhiều tầng lớp bất công – đang bị bỏ lại phía sau.

1. Từ chức vì phát ngôn gây tranh cãi về luật cấm phân biệt

Ngày 23/7, bà Kang Sun-woo – ứng viên cho vị trí Bộ trưởng Bộ Bình đẳng giới và Gia đình Hàn Quốc – đã tuyên bố rút lui. Trước đó, phát ngôn của bà rằng “luật cấm phân biệt cần được bàn luận và đạt đồng thuận xã hội đầy đủ trước khi ban hành” đã vấp phải phản đối mạnh mẽ từ các tổ chức phụ nữ và xã hội dân sự.

Các nhóm vận động vì bình đẳng cho rằng bà Kang thiếu tư chất lãnh đạo chính sách giới, đặc biệt khi từ chối ủng hộ dự luật được kỳ vọng sẽ cải thiện đáng kể quyền lợi cho phụ nữ và các nhóm yếu thế.

2. Luật Cấm Phân Biệt Đối Xử là gì?

Luật Cấm Phân Biệt Đối Xử (차별금지법) nhằm ngăn chặn hành vi kỳ thị dựa trên giới tính, tuổi tác, tôn giáo, chủng tộc, khuynh hướng tình dục, ngoại hình, tình trạng khuyết tật, hình thức việc làm… trong các lĩnh vực như:

• Việc làm
• Giáo dục và đào tạo nghề
• Tiêu dùng và dịch vụ công
• Hành chính – tư pháp

Ngoài ra, luật quy định nghĩa vụ của nhà nước trong việc xóa bỏ phân biệt, đồng thời đưa ra quy trình khắc phục cho nạn nhân, bao gồm: yêu cầu chấm dứt hành vi phân biệt, phục hồi hậu quả và ngăn ngừa tái phạm. Cựu nghị sĩ Jang Hye-young – người từng đề xuất dự luật năm 2020 – khẳng định: “Đây không phải là luật trừng phạt, mà là luật phòng ngừa và khắc phục. Nó sẽ giúp cả xã hội hiểu được thế nào là phân biệt đối xử và từ đó tự điều chỉnh.”

3. Phụ nữ và sự cần thiết của luật cấm phân biệt

Nạn nhân của “phân biệt chồng chéo”

Phụ nữ thường chịu thiệt thòi không chỉ vì giới tính mà còn vì ngoại hình, độ tuổi, tình trạng hôn nhân, hình thức việc làm… Họ phải đối mặt với cái gọi là phân biệt chồng chéo – điều mà các luật hiện hành không đủ sức bao quát. Ví dụ rõ ràng là trong các ngành nghề như: Bảo hiểm, giáo viên dạy tại nhà, caddie sân golf – nơi lao động nữ chiếm đa số nhưng không được luật Lao động bảo vệ. Khi bị quấy rối hay phân biệt, họ gần như không có công cụ pháp lý để đòi quyền lợi.

Năm 2023, một nữ caddie bị yêu cầu nghỉ việc sau khi tố cáo hành vi quấy rối tình dục từ khách hàng – nhưng không nhận được bất kỳ bảo vệ nào từ pháp luật.

4. “Ủng hộ nữ quyền” cũng bị xem là cái cớ phân biệt

Một thực tế đáng lo ngại khác là việc bị kỳ thị vì quan điểm ủng hộ nữ quyền (feminism). Tổ chức vận động pháp luật công bằng chỉ rõ: hiện tại, luật chỉ bảo vệ sự bình đẳng giới trong lĩnh vực lao động, chứ không bao trùm toàn xã hội. Người phụ nữ bị cô lập, trù dập vì tự nhận là "feminist" tại nơi làm việc – nhưng không thể kiện hay nhờ cơ quan pháp lý can thiệp.

Luật cấm phân biệt sẽ chính thức xác định những hành vi này là vi phạm và giúp nạn nhân có cơ sở pháp lý để bảo vệ bản thân.

5. Nếu được thông qua, luật sẽ thay đổi điều gì?

Hiện thực hóa quyền bình đẳng trong Hiến pháp

Hiến pháp Hàn Quốc, Điều 11, đã quy định mọi công dân được bình đẳng không phân biệt giới tính, tôn giáo hay địa vị xã hội. Tuy nhiên, thiếu hành lang pháp lý cụ thể khiến điều khoản này khó áp dụng trong thực tế. GS. Hong Sung-soo (ĐH Sookmyung) – người tham gia soạn thảo Dự luật Cân bằng & Phân biệt năm 2020 – cho rằng: “Luật cấm phân biệt là công cụ để hiện thực hóa tinh thần hiến pháp, biến nguyên tắc thành hành động cụ thể.”

6. Luật giúp xã hội nhận diện và phản ứng với phân biệt

Kể từ khi Luật Cấm phân biệt người khuyết tật được ban hành năm 2008, số đơn khiếu nại gửi đến Ủy ban Nhân quyền quốc gia đã tăng vọt từ 653 (trong 6 năm trước đó) lên 11.453 đơn trong 10 năm sau. Điều này chứng minh rằng: khi có luật, người dân biết mình có quyền và sẵn sàng lên tiếng.

7. Luật không xử phạt hình sự – nhưng vẫn tạo thay đổi

Dự luật hiện tại không bao gồm xử phạt hình sự mà thiên về khuyến nghị khắc phục. Điều này khiến tốc độ thay đổi xã hội có thể chậm, nhưng là bước đi vững chắc, giảm nguy cơ phản ứng ngược.

Ví dụ: năm 2008, Ủy ban Nhân quyền khuyến nghị hãng hàng không bỏ tiêu chuẩn “cao tối thiểu 162cm” cho tiếp viên. Hãng Asiana Airlines sửa ngay lập tức, nhưng Korean Air phải mất đến 7 năm mới điều chỉnh.

8. Vì sao sau 18 năm vẫn chưa thành luật?

Từ năm 2007 đến nay, dự luật cấm phân biệt đã liên tục được trình lên và bị bác bỏ. Lý do chủ yếu là: Sự phản đối mạnh từ một số nhóm tôn giáo bảo thủ, thiếu sự đồng thuận chính trị.

Dù vậy, dư luận lại có xu hướng ủng hộ: theo khảo sát năm 2020 của Ủy ban Nhân quyền, 88.5% người dân tán thành dự luật. Riêng nhóm nữ cử tri 20–30 tuổi cũng có mức ủng hộ hơn 61.9%.

9. Quốc tế đã đi trước: Hàn Quốc đang chậm chân

Nhiều quốc gia phát triển đã ban hành luật cấm phân biệt từ rất sớm:

• Hà Lan (1994) – Luật đối xử bình đẳng
• Đức (2006) – Luật bình đẳng chung
• Anh (2010) – Luật Bình đẳng

Tại Anh, năm 2016, một nữ lễ tân tên Nicola Thorp bị sa thải vì từ chối mang giày cao gót. Cô khởi động chiến dịch online, nhận được 150.000 chữ ký và cuối cùng, nhà tuyển dụng bị xử vi phạm Luật Bình đẳng.

10. Hàn Quốc chịu áp lực từ cộng đồng quốc tế

Liên Hợp Quốc nhiều lần khuyến nghị Hàn Quốc thông qua luật này:

• 2017: Ủy ban về Quyền Kinh tế - Xã hội - Văn hóa (UNCESCR) đề xuất trực tiếp.
• 2023: Ủy ban Xóa bỏ Phân biệt đối xử với Phụ nữ (CEDAW) yêu cầu Hàn Quốc báo cáo tiến độ cụ thể trước tháng 6/2026.

Kết luận : 

Luật Cấm Phân Biệt Đối Xử không chỉ là một văn bản pháp lý – mà là bước tiến nhân văn, thiết yếu để bảo vệ quyền cơ bản của mỗi công dân, đặc biệt là phụ nữ và các nhóm yếu thế. Trong khi phần còn lại của thế giới đã đi trước, Hàn Quốc cần hành động để không bị tụt lại phía sau.